رایج ترین کار این دوران تولید  پارچه های ابریشمی به اسم تافته، بافت اصفهان و آبیانهیا همان ساتین می باشد، در این بافت اغلب پودهابیشتر از تارها در نمای پارچه به چشم میخورند. نمونه این بافت پارچه نی است که در آن پودهای نقشه با سیستم تارهای فرعی نه و یا ده درمیان بافته میشود و تشکیل خطوط راه راه را روی پارچه میدهد. در بعضی نمونه های این بافت پودهای اصلی زمینه به طور آزاد و مواج در نقشه آمده انددر بعضی نمونه ها تار و پود ضخیم تر در فواصل معین از پارچه کشیده شده اند که خطوط برجسته ای را روی ظاهر پارچه میسازند و یا برعکس دو بود که رنگ آنها نسبت به رنگ زمینه تیره تر باشند شیارهائی را در رویه پارچه تشکیل میدهند، عرض تافتههای گلدار اصفهان معمولاً ۷۲ سانتیمتر است و دارای یک نخ حاشیه در کناره هستند و گاهی نیز اصولاً کناره ها بدون نخ حاشیه میباشنددو ابتکار فنی در این دوره به وجود آمد که مایه پیشرفت هنر نساجی شد. پارچه چند لائی و یا چند تابی ، این پارچه به گونه ای است که در آن دو یا چند پارچه ساده طوری با یکدیگر بافته شده اند که گوئی هر یک مستقل است. اما جور شدن آنها با یکدیگر طرح گل و بته را برجسته تر و روشن جلوه میدهد. در این نوع پارچه بافی دست هنرمند بازتر بود و برای ساختن دشوارترین تصاویر به کار میرفت بزرگترین استاد این هنر غیاث الدین علی یزدی توان او را بزرگترین استاد در همه ادوار دانست. این استاد با آمیختن سه پارچه به رنگهای سبز و سرخ و سفید بافتهائی ایجاد کرده که نه تنها گلهای ظریف و پرندگان و جانوران را به طور طبیعی بلکه حتی نقش یک جوان درباری را در حال استراحت نشان میدهد . ( این استاد شاعر و بافنده و طراح در اواخر عمر زاهد بود ) در نمونه دیگر تار و پود نسبت به یکدیگر فاصله دارند و بافت بازی را تشکیل می دهند که دارای پودهای قرمز رنگ لطیف و نرم میباشد در هر چهار درمیان تارهای قرمز رنگ یک تار به رنگ آبی کشیده شده است. خطوط کوفی این نمونه ها با نخ های نقره ای که با تارقرمز بافته شده تولید شده اند. بیشتر از تارها در نمای پارچه به چشم میخورند. نمونه این بافت پارچه نی است که در آن پودهای نقشه با سیستم تارهای فرعی نه و یا ده درمیان بافته میشود و تشکیل خطوط راه راه را روی پارچه میدهد. در بعضی نمونه های این بافت پودهای اصلی زمینه به طور آزاد و مواج در نقشه آمده انددر بعضی نمونه ها تار و پود ضخیم تر در فواصل معین از پارچه کشیده شده اند که خطوط برجسته ای را روی ظاهر پارچه میسازند و یا برعکس دو بود که رنگ آنها نسبت به رنگ زمینه تیره تر باشند شیارهائی را در رویه پارچه تشکیل میدهند، عرض تافتههای گلدار اصفهان معمولاً ۷۲ سانتیمتر است و دارای یک نخ حاشیه در کناره هستند و گاهی نیز اصولاً کناره ها بدون نخ حاشیه میباشند دستگاههای بافندگی پارچه های دولای این زمان به عرض ۷۱ سانتیمتر بوده است . پارچه دولانی که نام غیاث روی آن است به وسیله دستگاهی که عرض آن ۱۲۴ سانتیمتر بوده بافته شده است و پارچه سه لای آن به عرض ۷۲ سانتیمتر باشد کناره های پارچه های دولای این عصر از یک یا دو نخ حاشیه تشکیل شدهاند از نوع پارچه های چند لا و چندبافت نمونه جالبی در اصفهان موجود است که پارچه آن دولا بوده و یکی از آنها دارای بافت ساده و دیگر بافت اریب است. در این پارچه تار خیلی ظریف بافت اریب با تار نسبتاً ضخیم بافت ساده بافته شده است در این دوران پارچههای چند لائی مهمترین صنعت بافندگی یزد راتشکیل میدهنددریک نمونه این نوع قماش در حالی که هر لای پارچه بافت مستقل به خودرا تشکیل میدهد، تارها و پودهای یک پارچه متناوباً در فواصل معین با تار و پود پارچه دیگر بافته میشوند. در این نمونه یک لای پارچه به رنگ قرمز سیر و لای دیگری نارش سفید و پودش یکی در میان نقره ای و سفید میباشد .پارچه های .سه لانی در این زمان تکامل بسیاری پیدا میکند ،دولای از یک نمونه سبز و زرد و بسیار ظریف بوده و لای سوم ضخیم و دارای تار سفید و بود نقره ای است. پارچه های سه لانی این عهد عموماً سبک و نرم هستند.در اواخر قرن شانزدهم پارچه های دولائی دارای چند بافت رواج یافته و در نمونه هایی از این نوع پارچه نام غیاث ) به چشم میخورد. در یکی از این نمونهها تار و پود سخت و دارای تاب زیاد هستند. تارها دولا میباشند و زمینه نقشه آبی سیر است . در این زمان نخهای دولا تابیده در صنعت بافندگی به کار رفته اند و پارچه بافی از نظر زیبائی و ظرافت و تنوع در تکنیک بافت و انواع نقوش به اوج رسید. در زری بافی علاوه بر تکنیک ،بافت طرح و نقش نیز در انواع زری سنتی نظیر بته جقه ای ، اسلیمی ، اسلیمی ماری، در هم گلهای افشان ، شکارگاه و مناظر و ترکیب حیوانات کاربرد دارد. زری بافی هنری ظریف و طاقت فرسا است به طوری که هر هنرمند استاد کار روزانه با توجه به نقش و عرض پارچه، فقط میتواند بین ۱۸ تا ۳۵ سانتیمتر ببافد . بعضی از این پارچه ها ساده و برخی دیگر دولا هستند که آن را دو رویه نامند یعنی دارای دو رو چون پشت ندارند  این پارچه ها در زبان لاتینی Brocartگفته می شود کتاب شعری متعلق به قرن نهم هجری یافت شده که زمانی به کتابخانه سلطنتی افغانستان تعلق داشت و در حال حاضر فقط شرح و توصیف آن در دست می باشد و به حد اعجاب انگیزی استعدادهای هنری بافندگان آن دوران را نشان میدهد. زیرا می گویند تمام متن کتاب یافته شده بود این به آن معنی است که هر صفحه به اندازه صفحه دیگر بوده و برای بافتن هرصفحه باید دستگاه بافندگی را به وضع خاصی سوار کنند و مجموعه کتاب، کاری بوده که به دشواری بسیار انجام گرفته است و ارزش آن را نمی توان تخمین زد . رنگ صفحات این کتاب نیز با یکدیگر تفاوت داشته و میگویند که خط آن عالی و بسیار زیبا بوده است . پاکت مرا سلات نیز بکرات از منسوجات ساخته شده است . می پارچه های دارای چند تار و چند بود در بافتهای ساده، اریب، ساتن و مخمل از قرن شانزدهم به بعد در شهرهای اصفهان ، کاشان، یزد بافته میشوند که اغلب به اشکال انسانی ، گلدار و راهراه میباشندبنابه مستندهای مختلف مشهورترین پارچههای این زمان زری و مخمل هائی است که با ابریشم با طرح برجسته کار شده و نمونه هائی است از صبر و حوصله و مهارت و استادی بافندگان آن زیرا یافتن این طرحهای پیچیده به رنگهای گوناگون محتاج به تغییر و تبدیل فراوان دوک و شانه است . برای بافتن زربفتهای گرانبها ۳۰-۲۴ ماسوره لازم است در حالی که برای بافتن پارچه های معمولی بیش از دو ماسوره لازم نیست. بطور خلاصه پارچه بافی از نظر زیبانی و ظرافت و تنوع در تکنیک بافت و انواع نقوش به اوج رسید

دوران قاجاریه و پس از آن

با ورود ماشین بافندگی و صنعتی شدن کار تولید پارچه از قدیم به جدید تنوع زیادی در تکنیک بافت برحسب پیشرفت تکنولوژی ماشینهای بافندگی پدید آمد به طوری که امروزه انواع بافتها و پارچه ها بر حسب نیاز مصرف تولید میشود و کمتر می توان دید که ماشین های بافندگی توان انجام نیازها را نداشته باشند

 منبع:

کتاب بافندگی ایران از سنتی تا صنعتی نوشته : نسرین صدری